Op 2 juli kruiste het totaliteitspad van een zonsverduistering de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili. Deze zeldzame astronomische gebeurtenis vond plaats in het vijftigste bedrijfsjaar van ESO’s eerste sterrenwacht. De sterrenwacht op La Silla werd in 1969 geïnaugureerd en bracht Europa naar de voorhoede van het astronomische onderzoek. Duizend bezoekers, onder wie de president van de Republiek Chili, reisden naar de verafgelegen sterrenwacht om getuige te zijn van deze unieke samenloop.
Om 16.40 uur lokale tijd bedekte de maan de schijf van de zon, tijdens een totale zonsverduistering die zichtbaar was vanuit een 150 km brede strook in het noorden van Chili, waaronder de ESO-sterrenwacht op La Silla, die dit jaar zijn vijftigste verjaardag viert. In samenwerking met de regering van Chili organiseerde ESO een publiekscampagne die mensen de gelegenheid bood om dit zeldzame verschijnsel [1] op La Silla zelf mee te maken. Duizend bezoekers hadden toegang tot de locatie, waaronder meer dan dertig middelbare scholieren en dertig 65-plussers uit de omliggende districten La Serena, La Higuera en Coquimbo.
Een andere groep studenten kwam naar La Silla vanuit heel Chili. De jongeren werden geselecteerd via een wedstrijd die georganiseerd was in samenwerking met het Chileense ministerie van onderwijs. De studenten moesten een brief schrijven waarin ze hun interesse in de wetenschap, en met name de astronomie, moesten toelichten. De winnaars, elk vergezeld door een ouder, werden beloond met een volledig betaalde reis naar La Silla. Ook internationale en lokale media waren uitgenodigd en zonden ongeveer zestig vertegenwoordigers uit. Bovendien heeft ESO de eclips online uitgezonden.
Acht gebruikers van sociale media werden geselecteerd uit 300 deelnemers uit ESON-landen om deel te nemen aan de tweede editie van #MeetESO, een bijeenkomst op sociale media waarbij de winnaars langs alle ESO-locaties reizen. Ze delen hun ervaring met de wereld op Twitter en Instagram, en op hun eigen kanalen. Via een publiekswedstrijd in het kader van het 50-jarig jubileum van de La Silla-sterrenwacht, # LaSilla50Years, won ook één persoon uit de ESO-lidstaten van ESO een reis naar Chili winnen om onze diverse locaties te bezoeken.
‘Mensen van over de hele wereld maakten de reis naar Chili, hopend op een ongeëvenaard beeld van de zonnecorona op het moment dat de maan tussen aarde en zon passeerde en de dag bijna twee minuten lang in de nacht veranderde’, legt Claudio Melo, ESO-vertegenwoordiger in Chili uit. ‘Deze bezoekers werden beloond met de ongerepte Chileense hemel en een perfect zicht op de zonsverduistering.’ Een van de vele bezoekers op La Silla was de president van de Republiek Chili, Sebastián Piñera, die werd verwelkomd door ESO’s directeur-generaal, Xavier Barcons.
‘We zijn zeer verheugd dat de president ervoor heeft gekozen om deze zeer bijzondere dag bij ons op La Silla te zijn’, aldus Xavier Barcons. ‘De eclips vond plaats op de 50ste verjaardag van La Silla, een mooie gelegenheid om de sterke en productieve samenwerking tussen Chili en ESO te vieren. La Silla heeft een buitengewoon belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de astronomie in Europa en Chili, en Chileense astronomen maken veelvuldig gebruik van de telescopen op La Silla voor hun wetenschappelijk onderzoek.’
La Silla is sinds de jaren zestig een ESO-bolwerk. Hier beheert ESO twee van de meest productieve telescopen van de 4-meterklasse ter wereld. De 3,58-meter New Techology Telescope (NTT) heeft baanbrekend werk verricht op het gebied van telescooptechnologie en -ontwerp en was de eerste ter wereld met een computergestuurde hoofdspiegel (actieve optica), technologie die door ESO is ontwikkeld en inmiddels wordt toegepast op de meeste grote telescopen ter wereld.
De ESO 3,6-meter telescoop is nu de thuisbasis van de belangrijkste ‘jager’ op exoplaneten in een op de grond gevestigde sterrenwacht: de High Accuracy Radial velocity Planet Searcher (HARPS), een spectrograaf met een ongeëvenaarde nauwkeurigheid. De president genoot van zijn rondleiding langs de faciliteiten op La Silla. ‘We zijn sterrenstof’, riep hij uit tijdens het evenement. ‘Inmiddels is Chili de wereldhoofdstad van de astronomie en om die reden is het vandaag heel bijzonder om bij de La Silla-sterrenwacht te zijn.’
Ook de gebruikelijke bewoners van de sterrenwacht waren ter plaatse, om op een nieuwe manier te kunnen profiteren van de bestaande observatie-infrastructuur. Tijdens de zonsverduistering vonden zeven projecten met wetenschappelijke of educatieve doelen plaats, waarbij in sommige gevallen gebruik werd gemaakt van reeds bestaande telescopen op La Silla, zoals de NTT, ExTrA, TAROT en REM, en in andere gevallen van tijdelijke opstellingen. Op die manier kreeg de lange traditie van het benutten van eclipsen voor wetenschappelijk waarnemingen, zoals de beroemde bevestiging van de algemene relativiteit die honderd jaar geleden plaatsvond, een vervolg.
De gedeeltelijke fase van de zonsverduistering begon om 15.23.50 uur lokale tijd. De daarop volgende totaliteit duurde 1 minuut en 52 seconden (van 16.39.23 uur tot 16.41.15 uur lokale tijd). De zonsverduistering eindigde om 17.47.16 uur – kort voor zonsondergang. Omdat de eclips zelf pas in de late namiddag plaatsvond, genoten de bezoekers de rest van de dag van een breed scala aan activiteiten, van rondleidingen langs de La Silla-telescopen tot een boeiende verscheidenheid aan lezingen, muziek en workshops. ESO-astronomen en gidsen stonden de hele dag klaar om de bezoekers te informeren.
‘Het meemaken van een totale zonsverduistering is een adembenemende ervaring die je voor altijd bijblijft. De goede herinneringen aan het evenement van vandaag zullen in de harten van onze talrijke gasten in La Silla blijven. Dit was een uniek moment in de geschiedenis van deze unieke sterrenwacht’, concludeerde Xavier Barcons. De laatste totale zonsverduistering die zichtbaar was vanaf La Silla vond plaats aan het einde van de 16ste eeuw, en de volgende zal pas in het jaar 2231 zijn.
Noten
[1] Totale zonsverduisteringen zijn zeldzaam: op elke specifieke plek komen ze gemiddeld maar eens in de 360 jaar voor.
