Een sterrenbeeld is een verzameling sterren die ogenschijnlijk een figuur vormen wanneer we deze sterren met denkbeeldige lijnen verbinden. Vanop aarde lijken deze sterren die een sterrenbeeld vormen dicht bij elkaar te staan maar in het heelal bevinden deze sterren zich vele lichtjaren van elkaar. Sterrenbeelden hebben een rijke geschiedenis en hebben veelal namen gekregen die afkomstig zijn uit de Griekse of Romeinse mythologie of van dieren. de huidige indeling van de sterrenbeelden is voornamelijk gebaseerd op de sterrenatlas die in 1603 werd uitgegeven door de Duitse sterrenkundige Johannes Bayer. In dit artikel bespreken we het minder bekende sterrenbeeld Zeilen (Vela).
Mythologie
Volgens oude legenden en verhalen maakte het sterrenbeeld Zeilen ooit deel uit van een zeer groot sterrenbeeld aan de zuidelijke sterrenhemel dat het mythologische schip Argo voorstelde. Jason vertrok met het schip de Argo om het Gulden Vlies te veroveren en hij werd hierbij begeleid door een vijftigtal Griekse helden zoals Castor, Pollux, Hercules en Orfeus. Volgens de mythologie was de Argo het beste schip dat ooit werd gebouwd maar dit was tijdens zijn reis gestrand en het schip kon geen kant meer op waardoor de Argonauten niet meer weg konden. Dankzij het betoverende gezang van de Griekse held Orfeus zou het schip toch zijn losgekomen waardoor de Argonauten hun reis konden verder zetten.
Algemeen
Het sterrenbeeld Zeilen (Vela) is een sterrenbeeld aan de zuidelijke sterrenbeeld dat vanuit België en Nederland niet zichtbaar is. In grootte is Vela het 32ste sterrenbeeld. Het sterrenbeeld Zeilen maakt samen met de sterrenbeelden Carina, Columba, Delphinus, Equuleus, Eridanus, Piscis Austrinus, Puppis en Pyxis deel uit van de Hemelse Wateren-familie van sterrenbeelden.
Aangrenzende sterrenbeelden
- Kompas (Pyxis)
- Achtersteven (Puppis)
- Kiel (Carina)
- Centaurus (Centaurus)
- Luchtpomp (Antlia)
Wat zijn de belangrijkste sterren?
De helderste ster in het sterrenbeeld Zeilen (Vela) is Gamma Velorum. Deze dubbelster heeft een helderheid van magnitude 1,7 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 1 125 lichtjaar van ons. Dit dubbelstersysteem wordt ook wel de spectrale parel van de zuidelijke sterrenhemel genoemd. Dit is een zesvoudig dubbelster-systeem waarvan de helderste sterren in snel tempo materie verliezen. Gamma Velorum wordt ook wel 'Suhail al Muhlif' of 'Suhail' genoemd. Deze laatste naam werd bedacht door de Amerikaanse astronaut Gus Grissom die deze ster had uitgekozen als navigatiester. De tweede helderste ster in het sterrenbeeld Zeilen is Delta Velorum. Deze ster heeft een visuele helderheid van magnitude 2,0 en bevindt zich op een afstand van 79,9 lichtjaar van de Zon. Ook dit is een dubbelstersysteem dat bestaat uit twee sterren. lambda Velorum is de derde helderste ster in dit sterrenbeeld en heeft een helderheid van magnitude 2,2. Dit is een onregelmatige veranderlijke ster die een massa heeft van 8,5 maal de massa van onze ster, de Zon.
Welke andere objecten zijn er te vinden in Zeilen?
In het sterrenbeeld Zeilen (Vela) kunnen we enkele mooie en interessante deep-sky objecten terugvinden. Zo kunnen we in het sterrenbeeld Zeilen de prachtige planetaire nevel NGC 3132 waarnemen die ook bekend is als de 'Zuidelijke Ringnevel'. Dit prachtige object heeft een visuele helderheid van magnitude 9,9 en heeft een doorsnede van 0,5 lichtjaar. Deze planetaire nevel is ongeveer 2000 lichtjaar van ons verwijderd. In het centrum van deze nevel kunnen we met grote telescopen twee sterren waarnemen waarvan één van de 10de magnitude en de andere van de 16de magnitude. Door de vele gelijkenissen met de Ringnevel in het sterrenbeeld Lier (Lya) wordt NGC 3132 vaak omschreven als de 'zuidelijke Ringnevel'. Een ander prachtig deep-sky object in het sterrenbeeld Zeilen (Vela) is de open sterrenhoop NGC 2547. Deze sterrenhoop is ongeveer 20' groot en heeft een visuele helderheid van magnitude 4,7 waardoor deze al mooi zichtbaar is met een verrekijker. NGC 2547 werd in 1751 ontdekt door de Franse astronoom Nicolas Louis de Lacaille toen hij waarnemingen verrichte in Zuid-Afrika. Een ander mooi object in dit sterrenbeeld is de Gumnevel. Deze zeer uitgestrekte emissienevel strekt zich uit over de sterrenbeelden Zeilen en Achtersteven en bevindt zich op een afstand van 1 000 lichtjaar van ons. Deze nevel heeft een grootte van 40' en werd ontdekt door de Australische astronoom Colin Stanley Gum. In dit sterrenbeeld kunnen we ook de supernovarestant NGC 2736 terugvinden. Deze nevel heeft een visuele helderheid van magnitude 12 en wordt ook wel de 'Pencil Nebula' genoemd. NGC 2736 maakt deel uit van de Vela-supernovarestant die de Vela-pulsar bevat en bevindt zich op een afstand van ongeveer 815 lichtjaar.
De open sterrenhoop NGC 2547 - Foto: ESO
De grote Gumnevel - Foto: ESO
De indrukwekkende planetaire nevel NGC 3132 - Foto: NASA/ESA
