Saljoet 6 (DOS-5)

Saljoet 6 was het eerste Russische ruimtestation van de tweede generatie en werd op 29 september 1977 met succes in een baan om de Aarde gebracht. De meest opvallende vernieuwing aan het Saljoet 6 ruimtestation was dat dit een tweede koppelingsmechanisme en toegangspoort had aan de achterzijde. Hierdoor kon er zich aan dit ruimtestation meer dan één ruimtetuig vasthechten waardoor men Saljoet 6 permanent kon bemannen en bevoorraden. Dankzij het Saljoet 6 ruimtestation konden Russische ruimtevaarders voor het eerst maandenlang in de ruimte werken en leven en kreeg dit ruimtestation ook het bezoek van ruimtevaarders afkomstig uit Mongolië, Polen, Cuba, Roemenië, Vietnam, Tsjecho-Slowakije en Oost-Duitsland.

Tal van vernieuwingen

Ondanks enkele opvallende vernieuwingen ten opzichte van de vorige generatie Saljoet ruimtestations bestond de basis van dit ruimtestation, de romp, nog steeds uit een al gebouwde romp afkomstig uit het militaire Almaz ruimteprogramma. Saljoet 6 had een totale lengte van 15,8 meter en woog bij zijn lancering 19,8 ton. De grootste vernieuwing aan de tweede generatie Russische ruimtestations was dat deze vanaf nu werden uitgerust met een tweede koppelpoort. De toevoeging van een tweede koppelpoort had zeer veel voordelen maar vergde ook een herontwerp van de systemen voor voortstuwing en standregeling. Zo werden aan weerszijden van de koppelpoort aan de achterzijde van Saljoet 6 twee nieuwe hoofdmotoren voor baancorrecties bevestigd samen met 32 stuurraketjes voor de standregeling. Beide systemen maakten gebruik van dezelfde tanks met brandstoffen. In tegenstelling tot de vorige Saljoet ruimtestations, die gebruik maakte van kerosine en salpeterzuur als brandstof voor hun hoofdmotoren en waterstofperoxide voor de standregelmotoren, werd er bij het Saljoet 6 ruimtestation een mengsel van UDMH en stikstoftetroxide gebruikt als brandstof voor alle motoren. Dit resulteerde in een verbeterde stuwkracht. Het grote voordeel van een tweede koppelpoort was dat er naast een bemand Sojoez ruimtetuig nu ook een onbemand Progress bevoorradingstuig zich kon vasthechten aan het ruimtestation. Deze Progress bevoorradingstuigen konden naast voedsel en experimenten ook vloeistoffen als water en brandstof naar het ruimtestation brengen. Dankzij koppelbare leidingen kon men deze vloeistoffen rechtstreeks overpompen van de Progress naar Saljoet 6. Op die manier kon het Saljoet 6 ruimtestation extra worden bevoorraad waardoor kosmonauten langer in de ruimte konden blijven. Ook op vlak van bediening van het ruimtestation kende Saljoet 6 enkele opmerkelijke vernieuwingen. Zo werd dit ruimtestation uitgerust met een volledig geautomatiseerd systeem voor standregeling en baangeleiding. Dit systeem nam de controle van het ruimtestation over wanneer een Sojoez of Progress ruimtetuig het ruimtestation naderde. Net als bij het Saljoet 4 ruimtestation werd Saljoet 6 ook uitgerust met drie draaibare zonnepanelen die automatisch de Zon bleven volgen met behulp van zonnesensoren en elektromotoren. Ook op vlak van levensomstandigheden voor de kosmonauten kende het Saljoet 6 ruimtestation enkele belangrijke verbeteringen. Om het geluid van apparatuur en machines zo min mogelijk te houden, werd er gebruik gemaakt van geluidsisolatie. Eenmaal aan boord konden kosmonauten gebruik maken van een douche, een fornuis, stromend water en slaapplaatsen. Daarnaast bevond er zich aan boord van saljoet 6 ook een ergometer, een loopband en diverse andere systemen om de bemanning fit te houden tijdens hun langdurige verblijven in de ruimte. Binnenin was het ruimtestation opgedeeld in verschillende compartimenten waaronder ook een luchtsluis aan de voorzijde van Saljoet 6 met daarin twee nieuwe Orlan ruimtepakken die flexibeler waren dan de vorige ruimtepakken.

Illustratie van het Saljoet 6 ruimtestation.

Wetenschappelijke instrumenten

Saljoet 6 werd uitgerust met een uitgebereide set aan wetenschappelijke instrumenten voor astrofysische waarnemingen en biomedisch onderzoek. Zo bevond zich aan boord van dit ruimtestation de BST-1M multispectrale telescoop voor astronomische waarneming in UV en infrarood licht, de MKF-6M multispectrale camera voor aardobservatiedoeleinden, de KT-140 hoge-resolutie topografische camera, de Splav oven voor onderzoek aan kristallen en metaal-legeringen en de Oasis plantenkas voor onderzoek aan plantengroei in gewichtloosheid. Daarnaast beschikte dit ruimtestation ook over het Polinom systeem voor cardio-vasculair onderzoek. In het kader van aardobservatie werd Saljoet 6 ook voorzien van twintig raampjes zodat de kosmonauten van hieruit foto’s konden maken van de Aarde. Door de enorme fotografische observatie mogelijkheden van het Saljoet 6 ruimtestation besliste het ‘Soviet Ministry of Agriculture’ speciale gewassen te planten om op deze manier de camera's aan boord van Saljoet 6 uitvoerig te testen.

Slechte start

Saljoet 6 werd op 29 september 1977 door middel van een krachtige Proton-K raket succesvol in de ruimte gebracht. De lancering vond zoals steeds plaats vanop de Bajkonoer lanceerbasis in Kazachstan. Elf dagen na de lancering van Saljoet 6 werd het Sojoez 25 ruimtetuig gelanceerd met aan boord de onervaren kosmonauten Vladimir Kovalyonok en Valery Ryumin. Normaal had deze crew negentig dagen moeten leven en werken aan boord van Saljoet 6 maar toen het Sojoez 25 ruimtetuig een dag na de lancering Saljoet 6 naderde, slaagde men er niet in om beide ruimtetuigen aan elkaar te koppelen. Het Sojoez ruimtetuig, met aan boord de twee kosmonauten, had zich wel kunnen vasthechten aan het ruimtestation maar een zogeheten ‘hard dock’ met Saljoet 6 kon niet worden uitgevoerd. Tijdens de twintigste omwenteling om de Aarde maakte de Sojoez 25 zich opnieuw los van het ruimtestation om kort hierna een nieuwe poging tot koppeling uit te kunnen voeren. Ook deze poging lukte niet waardoor de bemanning de opdracht kreeg om terug te keren naar de Aarde. Uiteindelijk landde Vladimir Kovalyonok en Valery Ryumin op 11 oktober 1977 terug op Aarde. Deze eerste mislukte missie naar het Saljoet 6 ruimtestation was een grote tegenslag voor het Russische bemande ruimteprogramma. Zo had de Russische media hoge verwachtingen van deze ruimtemissie die was gestart op de zestigste verjaardag van de Oktoberrevolutie. Uiteindelijk bleek de oorzaak van deze mislukte missie aan het koppelingsmechanisme van het Sojoez 25 ruimtetuig te liggen. Omwille van deze mislukte missie besliste men in de Sovjet-Unie dat vanaf dan minstens één kosmonaut aan boord van elk Sojoez ruimtetuig al eens in de ruimte moest geweest zijn.

Saljoet 6 gekoppeld met Sojoez ruimtetuig in de ruimte - Foto: Roscosmos

Saljoet EO-1

Op 10 december 1977 werd het Sojoez 26 ruimtetuig gelanceerd vanop de Bajkonoer lanceerbasis met aan boord de kosmonauten Yuri Romanenko en Georgi Grechko. Voor Georgi Grechko was dit zijn tweede ruimtevlucht. Het Sojoez ruimtetuig koppelde zich een dag na de lancering vast aan het Saljoet 6 ruimtestation waarna Romanenko en Grechko zich als eerste kosmonauten aan boord van dit ruimtestation begaven. Omdat het op dat moment niet duidelijk was of de mislukte koppeling van de Sojoez 25 te wijten was aan de voorste koppelpoort van Saljoet 6, koppelde Sojoez 26 zich aan de achterste koppelpoort. De twee kosmonauten vormden aan boord van Saljoet 6 de Saljoet EO-1 expeditie en verbleven alles samen 96 dagen in de ruimte waarna ze terugkeerden naar de Aarde aan boord van de Sojoez 27 ruimtecapsule. Gedurende deze eerste langdurige Saljoet 6 expeditie voerden de twee kosmonauten op 20 december 1977 de eerste Russische ruimtewandeling uit sinds 1969. Tijdens deze ruimtewandeling werd voor het eerst gebruik gemaakt van de nieuwe Orlan ruimtepakken en werd een visuele inspectie uitgevoerd van de koppelpoort waaraan de Sojoez 25 zich had proberen vasthechten. Een ander hoogtepunt tijdens deze eerste langdurige ruimtemissie was de komst van het eerste Progress bevoorradingstuig op 22 januari 1978. Dit eerste onbemande vrachtschip bracht ongeveer 1 000 kiligram brandstof en 1 300 kilogram vracht naar Saljoet 6. Uiteindelijk keerden Yuri Romanenko en Georgi Grechko na een geslaagde ruimtemissie op 16 maart 1978 terug naar de Aarde. Deze eerste Saljoet 6 bemanning verbrak met een verblijf van 96 dagen direct het verblijfsrecord van het Amerikaanse ruimtestation Skylab (83 dagen). Als gevolg van hun langdurig verblijf in de ruimte en in gewichtloze toestand hadden beide kosmonauten gewicht verloren, had het hart van Grechko zich verplaatst en hadden beiden spiermassa verloren. Uiteindelijk duurde het twee weken eer beide kosmonauten volledig waren hersteld.

Kosmonauten komen en gaan

Na de geslaagde Saljoet EO-1 expeditie vertrokken op regelmatige tijdstippen kosmonauten richting Saljoet 6. Alles samen werden zes langdurige Saljoet EO expedities uitgevoerd over een tijdspanne van vier jaar. De langste expeditie, Saljoet EO-4, duurde maar liefst 184 dagen wat op dat moment goed was voor een nieuw record. Deze expeditie werd uitgevoerd door EO-4 Leonid Popov en Valery Ryumin die tijdens hun verblijf aan boord van Saljoet ondermeer duizenden foto's van de Aarde namen en meer dan 40 000 spectrogrammen. Naast de langdurige missies kreeg het Saljoet 6 ruimtestation ook nog verschillende malen het bezoek van Sojoez ruimtetuigen voor korte missies met aan boord ondermeer kosmonauten uit landen van het Warschaupact en andere socialistische landen. In het kader van het Interkosmos programma kregen landen als Tsjechoslowakije, Polen, de Duitse Democratische Republiek (DDR), Bulgarije, Hongarije, Vietnam, Cuba, Mongolië en Roemenië de kans om een landgenoot in de ruimte te brengen. Zo was de Tsjech Vladimír Remek de eerste niet-Sovjet en niet-Amerikaan die deel uitmaakte van een bemande ruimtevlucht. De korte missies naar Saljoet 6 zorgden er ook voor dat er ‘verse’ Sojoez ruimtetuigen werden achtergelaten aan het Saljoet 6 ruimtestation en dat de ‘oude’ Sojoez ruimtetuigen konden terugkeren naar de Aarde.

Een Russische kosmonaut neemt aan boord van het Saljoet 6 ruimtestation
foto's van de Aarde - Foto: SpaceFacts

Om al de crews met kosmonauten te voorzien van voedsel, kledij, zuurstof en experimenten brachten in totaal twaalf Progress bevoorradingstuigen een bezoek aan het ruimtestation die alles samen meer dan 20 ton vracht afleverden. Tijdens het operationele bestaan van het Saljoet 6 ruimtestation werd ook overgestapt van de oude Sojoez 7K-T-versie naar de nieuw ontwikkelde opvolger, de Sojoez-T. De eerste hiervan koppelde zich op 17 december 1979 aan Saljoet 6 tijdens een onbemande testvlucht. Doordat Saljoet 6 het eerste permanente bemande ruimtestation was, kende men ook enkele onvoorziene problemen. Zo voerde de derde primaire bemanning (Saljoet EO-3) onder andere een gecompliceerde reparatie uit aan een lekkage in de voorstuwingsmodule en moesten zij ook nog eens een onvoorziene ruimtewaneling uitvoeren omwille van een probleem met een radiotelescoop. Dankzij de vele crews die het Saljoet 6 ruimtestation bezochten en de langdurige expedities werden er veel biomedische experimenten uitgevoerd. Hierdoor vergaarden Russische wetenschappers dan ook zeer veel kennis over de gevolgen van gewichtloosheid op het menselijk lichaam. Eén van de resultaten hiervan was dat de Saljoet EO-4 bemanning, Leonid Popov en Valery Ryumin, al na een dag na hun landing terug een beetje konden lopen aangezien zij een streng dieet hadden gevolgd en dagelijks veel sportoefeningen hadden uitgevoerd.

De Sojoez 27 en 28 bemanning aan boord van het Saljoet 6 ruimtestation - Foto: Roscosmos

Einde van Saljoet 6

De laatste langdurige bemanning verliet op 26 mei 1981 uiteindelijk het Saljoet 6 ruimtestation. Op 19 juni van datzelfde jaar koppelde zich een onbemand TKS-ruimtetuig vast aan Saljoet 6. Dit onbemand vrachtschip zorgde ervoor dat het ruimtestation op 29 juli 1982 terugkeerde in de atmosfeer van de Aarde waarbij het volledig werd vernietigd. Dankzij de koppeling van het 17 ton zware TKS-ruimtetuig aan Saljoet 6 bewees de Sovjet-Unie op dat moment ook dat het mogelijk was om verschillende grote modules in de ruimte aan elkaar vast te hechten. Deze technologie zou later ook worden toegepast bij de bouw van het Mir ruimtestation. Doordat dit ruimtestation alles samen achttien bemande Sojoez ruimtetuigen heeft ontvangen en het hierdoor 683 dagen was bemand, was Saljoet 6 dan ook een groot succes.