Voor het eerst sinds 2016 gaan we vanuit België en Nederland opnieuw een Mercuriusovergang kunnen waarnemen. Op dat moment beweegt de kleine planeet Mercurius zich tussen de Zon en de Aarde door waardoor we deze dan als een klein zwart stipje kunnen zien voor de zonneschijf schuiven. Tijdens deze overgang zal Mercurius er meer dan 5 uur over doen om voor de zonneschijf te bewegen.
OPGELET!
Kijk nooit naar objecten die zich dicht bij de Zon bevinden zonder voldoende bescherming. Kijk nooit door een telescoop, verrekijker of andere optische apparatuur richting de Zon. Dit kan het netvlies onherstelbaar beschadigen met blindheid tot gevolg! Net zoals je een blad papier in brand kan steken door er met een vergrootglas een straal zonlicht op te richten, wordt het netvlies van het oog vrijwel onmiddellijk verschroeid wanneer men met optische apparatuur rechtstreeks naar de Zon kijkt. Enkel projecties of rechtstreekse telescoopwaarnemingen met objectieffilter of Herschelprisma zijn veilig om de Zon waar te nemen!
Wat is een Mercuriusovergang?
Mercurius is de kleinste planeet uit ons zonnestelsel en staat van alle planeten het dichtst bij de Zon. Net als de Aarde is het een terrestrische planeet met een vast oppervlak dat veel overeenkomsten vertoont met dat van de Maan. Een Mercuriusovergang is een sterrenkundig fenomeen waarbij de kleine planeet Mercurius vanaf aarde gezien voor de Zon langs beweegt. Mercuriusovergangen zijn vrij zeldzaam. Ze komen gemiddeld 13 tot 14 keer per eeuw voor maar zijn daarom niet altijd zichtbaar vanaf elke plek op Aarde. De eerste Mercuriusovergang werd door Pierre Gassendi waargenomen op 7 november 1631 op basis van berekeningen van die gemaakt werden door Johannes Kepler in 1629. Na de Mercuriusovergang van 11 november 2019 zullen we moeten wachten tot 13 november 2032 om nog eens een gedeeltelijke overgang te kunnen waarnemen. Op de eerstvolgende totaal zichtbare Mercuriusovergang moeten we wachten tot 7 november 2039.
Wanneer en hoe kunnen we de Mercuriusovergang zien?
Het moment waarop de planeet Mercurius de buitenrand van de Zon aanraakt, het zogeheten 'eerste contact', vindt plaats op 11 november 2019 om 13u35 Belgische tijd. Een tweetal minuten later, omstreeks 13u37, zal het kleine, donkere planeetschijfje zich helemaal binnen de rand van de zonneschijf bevinden. Wanneer de Mercuriusovergang start, bevindt de Zon zich op een hoogte van 19°. Om 16u19 vindt het maximum van deze Mercuriusovergang plaats en om 19u02 u bevindt Mercurius zich opnieuw aan de rand van de Zon. Op het moment van het maximum bevindt de Zon zich nog maar 4° boven de horizon. Om 19u04 is Mercurius uiteindelijk helemaal weggeschoven van de zonneschijf en is dit prachtige schouwspel voorbij. Alles samen zal de Mercuriusovergang meer dan 5 uur duren waardoor er tijd genoeg is om dit fenomeen veilig waar te nemen of te fotograferen. Bij het begin van deze Mercuriusovergang staat de Zon nog ongeveer 20° hoog aan de hemel maar geleidelijk komt deze dichter bij de horizon te staan. Daarom is het aangeraden om de overgang waar te nemen wanneer deze zich nog in de beginfase bevindt. Doordat Mercurius maar liefst 285 keer kleiner is dan de Zon zien we de planeet als een klein donker stipje voor de zonneschijf langs bewegen. De schijnbare diameter van de planeet Mercurius meet 12,1” en is daardoor ongeveer 157 keer kleiner dan de zonneschijf. Dit is dan ook de reden waarom een Mercuriusovergang niet met een eclipsbril en het blote oog te zien is. Dit astronomisch fenomeen kan je het best waarnemen met behulp van een goede verrekijker of een telescoop die voorzien wordt van een zonnefilter.
