De elongatie van een planeet is de hoek die gevormd wordt tussen de zon en die planeet, met als hoekpunt de aarde. Wanneer de elongatie van een planeet 0° bedraagt, dan spreekt men van een conjunctie. Bedraagt de elongatie van een planeet 90°, dan spreekt men van een kwadratuur. Wanneer de elongatie van een planeet 180° is, dan zegt men dat deze planeet in oppositie met de zon is.
Conjunctie
In de hemelmechanica is een planeet in conjunctie met de zon wanneer zijn elongatie precies 0° bedraagt. Dit wil zeggen dat deze planeet zich bevindt op de halfrechte gevormd door de aarde en de zon, met de aarde als grenspunt van de halfrechte. Wanneer een planeet waarvan de elongatie 0° bedraagt tussen de aarde en de zon doorbeweegt (dus op het lijnstuk bepaald door de aarde en de zon), dan zegt men dat deze binnenplaneet in benedenconjunctie met de zon is. In het andere geval, wanneer de binnenplaneet achter de zon gezien vanaf de aarde doorbeweegt, spreekt men van bovenconjunctie. Aangezien buitenplaneten alleen in bovenconjunctie kunnen staan met de zon, en niet in benedenconjunctie, kort men dit hier gewoon af als conjunctie. Bij de conjunctie van een hemelobject zal dit hemelobject vanaf de aarde niet aan de hemel te zien zijn, omdat het object overschenen wordt door de zon. Op deze regel bestaan echter uitzonderingen, want een binnenplaneet in benedenconjunctie kan gezien vanaf de aarde over de zonneschijf trekken. Zo krijgen we een zeldzame Mercuriusovergang of een nog veel zeldzamere Venusovergang te zien (de lezer van dit artikel anno 2013 zal hoogstwaarschijnlijk geen Venusovergang meer meemaken). Ook bij totale zonsverduisteringen kan men Mercurius en Venus tijdens hun conjunctie bemerken. Er dient opgemerkt te worden dat in de sterrenkunde de term conjunctie twee los van elkaar staande betekenissen kan hebben. Zo zal men bijvoorbeeld in artikelen over hemelverschijnselen 'Jupiter in conjunctie met Mercurius' tegenkomen. In deze context betekent conjunctie hetzelfde als 'samenstand'.
Oppositie, retograde beweging en stationaire stand
De vroegste beschavingen al keken naar de sterrenhemel, en ze vroegen zich af waarom sommige 'sterren' zich tussen de andere sterren bewogen. Ze noemden deze sterren 'dwaalsterren', en nu staan deze bekend als planeten. Enkel door op regelmatige basis waar te nemen, merkte men op dat deze dwaalsterren verdwenen van het hemeltafereel en na verloop van tijd weer zouden verschijnen. Ook merkten ze op dat een planeet soms de hele nacht aan de hemel te zien kan zijn, vanaf het begin van de nacht tot het aanbreken van de dag. Dit is exact de tegengestelde situatie als bij de conjunctie, waarbij de planeet zich helemaal niet laat zien. Op het moment dat een planeet een elongatie van 180° bereikt, staat ze in oppositie met de zon en is ze de gehele nacht zichtbaar. Dan staat de planeet ongeveer het dichtst bij de aarde en is ze het helderst. In de wetenschap was het in de Middeleeuwen een groot mysterie waarom planeten, wanneer ze hun oppositie met de zon naderden, een achterwaartse beweging ten opzichte van de sterren begonnen te maken: de planeet beweegt dan in tegengestelde zin ten opzichte van de sterren. Op dit moment staat de buitenplaneet in stationaire stand aan de hemel en staat ze schijnbaar stil. Dit kon zeer moeilijk verklaard worden met de toen als juist beschouwde modellen van het zonnestelsel waar de aarde in het midden stond en de banen van de planeten perfecte cirkels waren, want in de sterrenkunde was nog niet bekend dat planeten een ellipsvormige baan rond de zon beschreven (eerste wet van Kepler). De ietwat vreemde beweging van de planeet ten opzichte van de sterren wordt de retograde beweging genoemd, en wordt veroorzaakt doordat de aarde gezien vanaf de buitenplaneet een binnenplaneet is. De aarde zal dus sneller bewegen in haar baan rond de zon omdat ze dichter bij de zon staat dan de buitenplaneet en zal zo de buitenplaneet 'inhalen'. Zo kan men vanaf de aarde de planeet een lus zien beschrijven; de zogenaamde oppositielus.
Kwadratuur
Wanneer de elongatie van een (buiten)planeet precies 90° bedraagt, spreekt men van een kwadratuur. De planeet bevindt zich dan precies in het midden tussen de conjunctie (elongatie = 0°) en de oppositie (elongatie = 180°). Men onderscheidt een oostelijke kwadratuur (elongatie = 90° oost) en een westelijke kwadratuur (elongatie = 90° west).
