Hoewel het Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy (SOFIA) was ontworpen voor een levensduur van 20 jaar, heeft de NASA het al na acht jaar buiten gebruik gesteld, met als argument de hoge kosten en de geringe wetenschappelijke output. Het abrupte einde liet veel wetenschappers boos, verwoest en met lege handen achter. Verschillende projecten blijven onvoltooid.
"Het is het einde van een tijdperk - het einde van een zeer rijke geschiedenis van astronomie vanuit de lucht," zegt Jim De Buizer, de planner van SOFIA die meer dan 50 keer met SOFIA heeft gevlogen, waaronder de eerste lichtvlucht. SOFIA is een omgebouwde Boeing 747 met een gat in de romp voor een 2,7 meter brede telescoop. Het is een gezamenlijk project van de NASA, die 80% van de kosten financiert, en het Duitse lucht- en ruimtevaartcentrum dat de overige 20% financiert.
Hij kan 13.700 meter boven het aardoppervlak vliegen, ongeveer 4.500 meter hoger dan de nominale hoogte voor een commercieel vliegtuig en boven 99% van de waterdamp in de atmosfeer van de aarde. Dat is cruciaal omdat waterdamp infrarood licht absorbeert, waardoor deze golflengten op de grond onzichtbaar zijn. Als zodanig vult SOFIA een cruciale niche in het elektromagnetische spectrum. In de acht jaar dat hij nu werkt, heeft hij het eerste type molecuul ontdekt dat in het vroege heelal werd gevormd, de magnetische velden in verre sterrenstelsels gemeten en water ontdekt op de door de zon beschenen delen van de maan.
Maar de telescoop wordt al lang onder de loep genomen. Hij kost de NASA meer dan 80 miljoen dollar per jaar - bijna evenveel als de operationele uitgaven voor de Hubble-ruimtetelescoop - maar publiceert lang niet zoveel wetenschappelijke resultaten. Daarom is in verschillende presidentiële begrotingsverzoeken geprobeerd de missie te schrappen. De missie kreeg ook een lage plaats in het decadale onderzoek voor 2020, waarin werd aanbevolen de missie te schrappen vanwege de bovengenoemde problemen. NASA gaf gehoor aan het advies en kondigde op 28 april aan dat het observatorium eind september zou worden gesloten.
Of dat vroeg is, hangt af van wie je het vraagt. Paul Hertz, die ten tijde van de beslissing directeur was van de afdeling Astrofysica, stelt dat de sluiting eigenlijk plaatsvindt zoals drie jaar geleden gepland. Toen eindigde de hoofdmissie van SOFIA, die vijf jaar duurde, en werd ze met nog eens drie jaar verlengd. Maar veel SOFIA-wetenschappers verkeerden in de veronderstelling dat de levensduur van SOFIA's eerste missie gelijk zou zijn aan de operationele levensduur van 20 jaar. Anderen verwachtten dat NASA zou inzien dat de wetenschappelijke productiviteit van SOFIA sinds de decadale survey sterk was verbeterd en de missie zou verlengen. Al met al heeft SOFIA zijn vlieguren verhoogd en zijn jaarlijkse publicatiecijfers verdubbeld van 2019 tot 2022.
"We hebben een behoorlijk aantal pagina's van Nature bedekt, wat volgens mij een herinnering is voor hoe productief we eigenlijk zijn geworden als SOFIA," zegt Bernhard Schulz, de adjunct-directeur van SOFIA Science Mission Operations. Het team documenteerde deze veranderingen in een senior review die in 2022 had moeten plaatsvinden, zeker dat NASA een duidelijke verbetering zou zien. Maar NASA haalde SOFIA in januari uit de evaluatie.
Kort daarna kondigde het ruimtevaartagentschap de stopzetting aan, waardoor SOFIA weinig tijd had om dienovereenkomstig te plannen en een aantal projecten onvoltooid bleef. Eén onderzoek, gericht op het in kaart brengen van water op de maan, werd afgebroken. Hetzelfde geldt voor een ander onderzoek naar magnetische velden in stervormingsgebieden - een cruciale observatie als sterrenkundigen de details achter stervorming beter willen begrijpen. Geen van beide projecten kan worden voltooid zonder een observatorium als SOFIA en nog een vliegende telescoop is onwaarschijnlijk. "Ik denk niet dat we ooit nog een observatorium op een vliegtuig zullen doen," zegt Hertz. "Ik denk dat als we hadden geweten hoeveel het zou kosten toen we begonnen, we ervoor hadden gekozen om deze wetenschap op een andere manier te doen."
Bron: Sky & Telescope
