Europa's Ariane 5 raket is op woensdag 5 juli 2023 voor de laatste keer vertrokken vanuit Frans Guyana, met aan boord twee zware communicatiesatellieten. Voor het eerst in meer dan vier decennia heeft Europa nu zelf geen toegang meer tot de ruimte voor het lanceren van zware satellieten doordat de eerste lancering van de opvolger van de Ariane 5 nog even op zich laat wachten. Ook voor het lanceren van middelzware en kleine satellieten heeft Europa momenteel een probleem aangezien de samenwerking met Rusland voor het gebruik van Sojoez raketten werd stopgezet en de kleine Vega raket kampt met ernstige problemen.
"Ariane 5 is nu voorbij, en Ariane 5 heeft zijn werk perfect voltooid," zei Stephane Israel, CEO van Arianespace, tijdens de live webcast van de laatste lancering. De missie om de Franse Syracuse 4B en de Duitse Heinrich Hertz (H2Sat) satellieten naar een geostationaire baan te brengen beëindigt 27 jaar dienst voor Ariane 5, waarvan de opvolger, de Ariane 6 raket, is getroffen door technische vertragingen tot 2024 voor operationeel gebruik. Europa was tot voor kort afhankelijk van Ariane 5 en zijn capaciteit van meer dan 11 ton voor zware missies, evenals de Russische Sojoez-draagraket voor middelgrote nuttige ladingen en de Italiaanse Vega voor het lanceren van kleine satellieten.
Voor het lanceren van middelzware satellieten werkte Europa hiervoor samen met Rusland en werden Russische Sojoez raketten voor commerciële missies gelanceerd vanop de Europese lanceerbasis in Frans-Guyana. Maar Moskou heeft de toegang tot Sojoez in 2022 ingetrokken vanwege de oorlog met Oekraïne en de verbeterde Vega C raket staat nog steeds aan de grond na het mislukken van de tweede lancering in december 2022, wat het hoofd van het Europees Ruimteagentschap een "crisis" op het gebied van ruimtelanceringen heeft genoemd. De Vega C raket is een ge-upgrade versie van de kleine Vega raket dat Europa ontwikkelde voor het lanceren van kleine satellieten zoals cubesats. Helaas mislukten al drie Vega-lanceringen sinds deze raket in 2012 voor het eerst werd gelanceerd waardoor ook dit programma te kampen heeft met problemen en vertragingen. De CEO van Airbus, dat samen met het Franse Safran (SAF.PA) eigenaar is van fabrikant ArianeGroup, zei in juni dat het gat op vlak van toegang tot de ruimte de "kwetsbaarheid" van Europa in de ruimtevaart benadrukt. "Alle druk ligt nu op Ariane 6," vertelde Guillaume Faury op het Paris Air Forum.
De eerste testlancering van Ariane 6 wordt aan het eind van het jaar verwacht, afhankelijk van tests die in de zomer worden uitgevoerd. De eerste commerciële vlucht van deze nieuwe raket staat gepland voor volgend jaar. De Europese Ariane-serie, die aanvankelijk werd geleid door Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, was een pionier op het gebied van commerciële lanceringen, maar ondervindt nu hevige concurrentie van het Amerikaanse ruimtevaartbedrijf SpaceX van Elon Musk. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van een goedkopere Ariane 6 om beter te kunnen concurreren met de Falcon 9 van SpaceX. Door het stopzetten van het Ariane 5 programma moet Europa ironisch genoeg nu ook beroep doen op bedrijven als SpaceX voor het lanceren van Europese satellieten zoals de Euclid ruimtetelescoop die in juli 2023 in de ruimte werd gebracht met een Flacon 9 raket van SpaceX. Ook voor het lanceren van kleine satellieten voelt Europa zware concurrentie van bedrijven als Rocket Lab dat zich met zijn Electron raket hierin specialiseerde.
De crisis die er momenteel is in Europa op vlak van ruimtelanceringen zorgt wel voor de komst van start-up bedrijven die dit probleem zelf willen aanpakken. Zo werken Europese bedrijven als Isar Aerospace, Skyrora en Rocket Factory Ausburg aan de ontwikkeling van hun eigen, kleine draagraketten voor het lanceren van kleine satellieten aangezien de vraag hiernaar enorm groot is. Deze nieuwe ruimtevaartbedrijven, die vooral inzetten op efficiënte en herbruikbare technologie, hopen eind 2023 of in 2024 hun eerste lanceringen te kunnen uitvoeren vanop Europees grondgebied en sloten ook al verschillende lanceercontracten af.
De ontwikkeling van de reeks Europese Ariane draagraketten begon in 1973 en de eerste Ariane 1 steeg op in 1979. De eerste vlucht van de Ariane 5 in 1996 eindigde in een mislukking toen de raket na 40 seconden uit koers raakte en zichzelf vernietigde. Maar het trouwe werkpaard van de Europese ruimtevaart speelde uiteindelijk een grote rol in tal van belangrijke gebeurtenissen op vlak van Europese ruimtevaart en ruimte-onderzoek zoals de lancering van de James Webb Space Telescope in 2021, de lancering van de kometenjagende Rosetta-missie en het in de ruimte brengen van de Envisat aardobservatiesatelliet. Daarnaast bracht de Ariane 5 raket ook verschillende ATV bevoorradingsmodules voor het internationale ruimtestation ISS in een baan om de aarde en bracht het tientallen zware communicatiesatellieten succesvol in de ruimte. Ook al werd de Ariane 6 raket nog geen enkele maal gelanceerd, toch sloot ArianeGroup wel al tal van contracten af om deze raket te gebruiken voor het lanceren van onder andere Europese Galileo navigatiesatellieten en commerciële communicatiesatellieten. De toekomst zal uitwijzen of de Ariane 6 uiteindelijk even succesvol en betrouwbaar zal worden als zijn voorganger.
