Perseus

Mythologie

Dit sterrenbeeld kan in verband gebracht worden met tal van mythische verhalen maar de meest gewaagde daad van deze held is het doden van Medusa. Net als haar zusters bestond het haar van Medusa uit slangen en ieder wie haar aankeek deed ze verstenen. Deze wezens, ook wel de Gorgonen genoemd, leefden in het Atmas gebergte en ze werden beschermd door hun zusters die de Graja's genoemd werden en die samen maar over één oog beschikten en deze aan elkaar moesten doorgeven. perseus had van Hades een helm gekregen waarmee hij zich onzichtbaar kon maken en verder had hij een bronzen schild gekregen van Athene en een diamanten zwaard die gemaakt was door Hefaistos waarmee hij zich moest voorbereiden op deze gevaarlijke tocht. Hij nam het oog van de Graja's af zodat deze hem niet meer konden lastig vallen en keek naar de slapende Medusa via zijn spiegelende bronzen schild waarna hij het hoofd afhakte van Medusa. Uit het onthoofde lichaam van Medua kwam Pegasus te voorschijn waarmee Perseus later Andromeda redde toen deze werd geofferd aan een monster door haar eigen moeder.

Waar en wanneer vind ik de Perseus aan de sterrenhemel?

Perseus is aan de sterrenhemel terug te vinden in de buurt van enkele heel oude sterrenbeelden die meestal ook met zijn verhalen verbonden zijn. In grootte is Perseus het 42ste sterrenbeeld. Indien men een lijn trekt door de sterren Alfa, Beta en Gamma in het sterrenbeeld Andromeda komt men uit bij de helderste ster van Perseus, Alfa. Deze constellatie is vooral mooi waar te nemen in de wintermaanden en het is ook bekend voor de meteorenzwerm, de Perseïden, die elk jaar vanuit een punt uit dit sterrenbeeld lijken te komen. Het hoogtepunt van deze meteorenzwerm valt op de dag van de heilige Laurentius en daarom werden deze meteoren soms ook wel de 'tranen van Laurens' genoemd. Rond 12 en 13 augustus bevindt zich het maximum van deze jaarlijkse meteorenzwerm en zijn radiant ligt nabij de ster Gamma in het sterrenbeeld Perseus. Tijdens deze periode zal dit sterrenbeeld volledig zijn opgekomen aan de noordoostelijke horizon. 

Aangrenzende sterrenbeelden

• Voerman (Auriga)
• Cassiopeia
• Giraffe (Camelopardalis)
• Driehoek (Triangulum)
• Andromeda
• Stier (Taurus)
• Ram (Aries)

Wat zijn de belangrijkste sterren?

De ster Alfa Persei wordt ook wel 'Mirphak' genoemd en is de helderste ster in het sterrenbeeld Perseus. Deze reuzenster, met een helderheid van magnitude 1,8, bevindt zich op een afstand van ongeveer 600 lichtjaar van ons verwijdert. De ster Beta Persei heeft ook de naam 'Algol' en was de eerste bedekkingsveranderlijke ster die ooit werd ontdekt. De helderheid van deze ster verandert van magnitude 2,1 naar 3,4 in minder dan 3 dagen en dit is te wijten aan de verduistering van de twee sterren waaruit deze ster eigenlijk bestaat. Deze ster bevindt zich op een afstand van 92 lichtjaar van ons en heeft een visuele helderheid van magnitude 2,1. Omdat de sterren uit dit meervoudig systeem (3 sterren) elkaar regelmatig bedekken, varieert de helderheid met een periode van ongeveer drie dagen. Het is één van de bekendste veranderlijke sterren en draagt daarom onheilspellende namen zoals 'Gorgona', 'Gorgonea Prima', 'Duivelsster' en 'El Ghoul'. 

Perseïden meteorenzwerm

De maand augustus is voor veel amateur-sterrenkundigen en liefhebbers van hemelverschijnselen een hoogmaand aangezien we in deze maand één van de mooiste zogenaamde 'sterrenregens' te zien krijgen. Elk jaar doorkruist de Aarde in de maand augustus de baan van de komeet Swift-Tuttle wat leidt tot de prachtige Perseïden meteorenzwerm die we in de volksmond ook kennen als 'vallende sterren'. Dit is dus de perfecte periode om een 'wens' te doen of om vanuit je tuin tientallen meteoren waar te nemen. De komeet Swift-Tuttle, dat de Perseïden veroorzaakt, werd in 1862 ontdekt en draait éénmaal om de 133 jaar om de Zon. Deze komeet heeft behoorlijk wat gruis en puin achtergelaten in zijn baan om onze ster dat een mooie meteorenzwerm veroorzaakt die we beter kennen als de 'Perseïdenzwerm'. Meteoren, ook gekend in de volksmond als 'vallende sterren', zijn kortstondige lichtsporen aan de nachtelijke hemel die ontstaan wanneer stofdeeltjes op een hoogte van ongeveer 100 kilometer met hoge snelheid in de atmosfeer van de Aarde terechtkomen. De Aarde doorkruist jaarlijks enkele belangrijke banen van kometen waardoor we jaarlijks terugkerende meteorenzwermen te zien krijgen. Wanneer veel 'vallende sterren' te zien zijn spreekt men ook wel van een 'sterrenregen'. De naam 'Perseïden' is afgeleid van het sterrenbeeld Perseus aangezien de schijnbare oorsprong van deze meteorenzwerm, het zogeheten 'radiant', in dit sterrenbeeld te vinden is. In theorie verschijnen vanaf half juli al de eerste Perseïden aan de sterrenhemel maar het jaarlijkse hoogtepunt van deze meteorenzwerm vindt steeds in de nacht van 12 op 13 augustus plaats. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de duur van het maximum is met negen dagen vrij kort waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Bij goede omstandigheden moet het dan mogelijk zijn om tijdens de piek vele tientallen meteoren of 'vallende sterren' per uur te zien.

Welke andere objecten zijn er te vinden in Perseus?

Het sterrenbeeld Perseus is onder amateur-astronomen zeer geliefd aangezien dit tal van interessante deep-sky objecten bezit. Zo bevindt zich in dit sterrenhoop de dubbele sterrenhoop NGC 869 en NGC 884. Deze dubbele sterrenhoop is één van de mooiste deep-sky objecten aan de nachtelijke hemel en is al mooi zichtbaar met een verrekijker of een kleine telescoop. De twee open sterrenhopen bevatten elk ongeveer 300 sterren en bestaan uit heldere reuzensterren. Beide sterrenhopen bevinden zich op een afstand van ongeveer 7 000 lichtjaar van ons en hebben aan de hemel een doorsnede van 1,5 - 2,0 graden. Ook kunnen we in het sterrenbeeld Perseus ook de planetaire nevel Messier 76 terugvinden. Deze planetaire nevel wordt ook de 'Kleine Halternevel' genoemd. Dit deep-sky object heeft een visuele helderheid van magnitude 10,1 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 3 400 lichtjaar van ons. Messier 76 bevindt zich minder dan één graad ten noordwesten van de ster 51 Andromedae. Het hemelobject werd in 1780 ontdekt door Pierre Méchain en in datzelfde jaar door de Franse astronoom Charles Messier opgenomen in zijn bekende catalogus van komeetachtige objecten. Nog een prachtig deep-sky object in het sterrenbeeld Perseus is NGC 1499 dat we ook kennen onder de naam 'Californië-nevel'. Deze emissienevel heeft een visuele helderheid van magnitude 6 en heeft aan de nachtelijke hemel een grootte van ongeveer 2,5°. Eén van de helderste deep-sky objecten dat we in het sterrenbeeld Perseus kunnen waarnemen is Messier 34. Deze open sterrenhoop heeft een visuele helderheid van magnitude 5,5 en is al mooi zichtbaar met een verrekijker of kleine telescoop. Messier 34 bestaat uit 89 sterren waarvan de helft optisch dubbel lijken te zijn. Deze open sterrenhoop bevindt zich op een afstand van ongeveer 1 400 lichtjaar van ons. 

De dubbele open sterrenhoop NGC 869 en NGC 884 - Foto: Volker Wendel, Josef Popsel, Stefan Binnewies

NGC 1499 in het sterrenbeeld Perseus - Foto: Hewholooks (Wikipedia)