Meteoren ën meteorenzwermen zijn een spectaculair fenomeen aan de nachtelijke hemel maar een zogeheten 'vuurbol' is nog veel indrukwekkender. Vuurbollen zijn meteoren die helderder zijn dan de planeet Venus (magnitude -4) en kunnen enkele seconden lang te zien zijn.
Definitie
Vuurbollen kunnen het hele jaar door worden waargenomen maar worden het vaakst gezien tijdens meteorenzwermen. Volgens de International Astronomical Union (IAU) is een vuurbol een meteoor die helderder is dan gelijk welke planeet. De International Meteor Organization definieert een vuurbol dan weer als een meteoor met een helderheid van -3, zichtbaar is aan het zenith. Een meteoor met een helderheid van -1 die slechts 5 graden boven de horizon te zien is, wordt door de International Meteor Organization eveneens geclassificeerd als vuurbol aangezien deze meteoor veel helderder is wanneer de waarnemer er vlak zou onder staan. Op basis van waarnemingen die in 2008 zijn gestart, zijn sterrenkundigen, onder leiding van Bill Cooke van NASA’s Meteoroid Environment Office, tot de vaststelling gekomen dat de Perseïden, van alle meteorenzwermen, de meeste vuurbollen produceren. Het is dus helemaal niet uitgesloten dat, wanneer u op zoek gaat naar bekende Perseïden meteoren, u plots een heldere vuurbol aan de hemel ziet voorbij schieten. Dat tijdens de Perseïden meteorenzwerm de meeste vuurbollen te zien zijn, is niet zo uitzonderlijk. Tijdens de periode dat deze bekende meteoren te zien zijn, beweegt de Aarde zich door het puin dat de komeet Swift-Tuttle heeft achtergelaten. Hierbij komen stofdeeltjes en kleine stukjes puin in de atmosfeer van de Aarde terecht dat de bekende Perseïden veroorzaakt. Doordat de komeet Swift-Tuttle een enorme kern heeft (een diameter van ongeveer 26 kilometer), bestaat een groot deel van het puin dat wordt achtergelaten uit grotere objecten. Deze grotere objecten zullen dan niet in de atmosfeer opbranden als een klassieke snelle meteoor maar wel als een tragere, heldere vuurbol. De American Meteor Society registreerde in 2012 maar liefst 2 126 vuurbollen en schat het aantal vuurbollen jaarlijks op meer dan 500 000. Aangezien het overgrote deel van de Aarde bedekt is met water is het dan ook logisch dat het grootste deel van de jaarlijkse vuurbollen enkel boven ze te zien is.
Bolide
Vuurbollen of meteoren die magnitude -14 of helderder bereiken, worden door sterrenkundigen een ‘bolide’ genoemd. Ondanks het feit dat de Internationale Astronomische Unie (IAU) niet echt een officiële definitie heeft voor deze term worden bolides door astronomen aanzien als zeer heldere vuurbollen die ook wel exploderen. Indien een vuurbol of meteoor magnitude -17 of helderder bereikt, spreekt men van een ‘superbolide’.
In 2008 was deze heldere bolide te zien boven een star-party in Oklahoma - Foto: Howard Edin
Terugkerende satellieten
Vuurbollen worden niet altijd geassocieerd met meteoren en achtergelaten puin afkomstig van kometen of andere hemelobjecten. Sterrenkundige verenigingen, sterrenwachten en zelfs UFO-meldpunten krijgen ook vaak meldingen van waargenomen vuurbollen wanneer een satelliet of rakettrap terugkeert naar de Aarde en opbrandt in de atmosfeer. Wanneer een door de mens gebouwd object opbrandt in de atmosfeer van de Aarde zal dit een spoor of zogeheten ‘flare’ veroorzaken dat vergelijkbaar is met dat van een vuurbol. Het enige visuele verschil tussen beiden is dat een satelliet of rakettrap een veel lagere snelheid heeft dan een rotsblok tijdens het opbranden in de atmosfeer. Ook de kleur en helderheid kan erg verschillen. Officieel zijn satellieten of ruimtetuigen die terugkeren naar de Aarde en een visueel spoor nalaten dus geen vuurbol.
