Messier 4

De bolvormige sterrenhoop Messier 4 in het sterrenbeeld Scorpius (Schorpioen) vertoond veel gelijkenissen met Messier 13 in het sterrenbeeld Hercules maar staat in onze streken altijd laag aan de horizon en is daarom minder bekend. Messier 4 is ongeveer tien miljard jaar oud en staat zo’n 7 200 lichtjaar van ons verwijderd. Daarmee is Messier 4 één van de dichtstbijzijnde bolhopen. In de jaren '40 van de vorige eeuw ontdekte de Duitse astronoom Walter Baade 37 variabele sterren in Messier 4. Sindsdien zijn er nog een vijftal ontdekt. De meeste variabelen zijn van het RR Lyrae type. De 25 helderste sterren van dit object hebben (schijnbare) magnitude 13,1. Meer dan duizend sterren zijn helderder dan magnitude 17,5 en 10 300 sterren zijn helderder dan 19,0. De centrale kern van deze bolhoop heeft een doorsnede van ongeveer 8 lichtjaar. In Messier 4 is een pulsar ontdekt (PSR B1620-26) die een periode heeft van slechts 3 milliseconden. Ook zijn er witte dwergen in deze bolhoop ontdekt die tot de oudste behoren die ooit waargenomen zijn.

Geschiedenis

Messier 4 werd in 1746 ontdekt door de Zwitserse astronoom Jean-Philippe de Chéseaux. Deze bolhoop werd door Charles Messier waargenomen op 8 mei 1764 die het object vervolgens opnam in zijn catalogus met komeetachtige objecten. William Herschel loste de bolhoop in 1783 als eerste op in verschillende clusterleden. Het was de eerste bolhoop waarin individuele sterren waargenomen werden.

Waarnemen

Messier 4 komt in onze streken niet hoger dan 12° boven de horizon en is daarom redelijk moeilijk waarneembaar. Enkel in zuidelijkere gebieden is het mogelijk om deze bolhoop in al zijn glorie te bewonderen. De heldere rode reuzenster Antares is slechts 1,5 graad verwijderd van Messier 4 waardoor het object moeilijk te zien is met het blote oog. De Amerikaanse astronomen J. Mallas en W. Houston konden onder ideale omstandigheden de bolhoop zien met het blote oog. In de binoculair ziet Messier 4 er uit als een wattig, grijs bolletje. Met een telescoop van 75 mm worden de eerste randsterren zichtbaar. Naar mate men grotere diameters gebruikt, worden er steeds meer sterren zichtbaar. Messier 4 is zeer goed oplosbaar en hij verdraagt grote vergrotingen, daardoor is het mogelijk om reeds met een 150 mm kijker de bolhoop volledig op te lossen. Let wel: in onze streken heb je 10 cm meer nodig voor hetzelfde resultaat als hierboven beschreven vanwege zijn hoogte. Men wacht best een heldere, maanloze nacht af om deze bolvormige sterrenhoop te observeren, liefst ook op een plaats met goed zicht op de zuidelijke horizon.