De Tsjeljabinsk meteoroïde

Op 15 februari 2013 werd de mens er aan herinnerd dat onze planeet zeer kwetsbaar is. Op die dag ontplofte een meteoroïde nabij de stad Tsjeljabinsk in Rusland waardoor meer dan duizend mensen medische hulp nodig hadden en duizenden gebouwen schade opliepen. Deze meteoroïde is wellicht de grootste die de Aarde heeft getroffen sinds de explosie in Toengoeska in 1908.

Feller dan de Zon

Rond 09u15 plaatselijke tijd merkten omwonenden, voetgangers en autobestuurders een zeer helder, brandend object op in de lucht boven de oblasten Tsjeljabinsk, Sverdlovsk en Tjoemen en de steden Orenburg en Basjkirostan. Het snel voortbewegende object was zelfs te zien tot in naburige regio's in Kazachstan. Uiteindelijk duurde het niet lang of de hele wereld kon via het internet op amateurvideo’s zien hoe een felle vuurbal door de hemel raasde met daarna een zeer luide korte, supersonische knal. Op sommige beelden was te zien dat op bepaalde plaatsen het licht van het object in de lucht veel helderder was dan het toen opkomende zonlicht. Getuigen meldden dat het licht feller was dan het zonlicht en ze voelden ook de intense hitte die afkomstig was van deze vuurbol. Niet lang nadat de hele wereld de vele amateurbeelden via het internet had gezien, liet het Russische Federale ruimtevaartagentschap weten dat het object, een zogeheten ‘meteoroïde’, met een snelheid van ongeveer 108 000 kilometer per uur (ongeveer 88 maal de snelheid van het geluid) de atmosfeer van de Aarde was binnengegaan. Een meteoroïde is een stuk steen of ijs dat door de ruimte zweeft en een afgebroken stuk kan zijn van een komeet of een overblijfsel uit de beginjaren van het zonnestelsel. Wanneer een meteoroïde in de atmosfeer van de Aarde terechtkomt, spreken astronomen van een meteoor (ook wel ‘vallende ster’ genoemd).

Rond 09u15 plaatselijke tijd merken heel wat mensen een helder, brandend object op in de licht.

Als gevolg van de hoge snelheid en de scherpe hoek waarmee het object de atmosfeer binnentrad, ontplofte de meteoroïde op een hoogte van ongeveer 23 kilometer. De Russische Academie van Wetenschappen sprak later van een snelheid van 54 000 kilometer per uur. Volgens de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA zou deze meteoroïde een diameter hebben gehad van zeventien tot twintig meter en een massa van ongeveer 10 000 ton. De vrijgekomen energie werd geschat op ongeveer 500 kiloton TNT wat overeenkomt met 33 keer de explosiekracht van de atoombom boven Hiroshima. Als gevolg van de hoge snelheid van de meteoroïde en de gigantische ontploffing ontstond er een schokgolf die tweemaal de wereld rondging. De Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty Organization (CTBTO), de internationale kernwaakhond, nam via verschillende meetstations eveneens de gebeurtenissen waar en concludeerde algauw dat er geen sprake kon zijn van een kernexplosie aangezien men de verplaatsing van de bron kon waarnemen.

Dankzij de vele amateurcamera's wordt de Tsjeljabinsk meteoroïde mooi in beeld gebracht.
Deze beelden gingen vervolgens in snel tempo de wereld rond.

Chondriet

Door de hoge snelheid van het object en de ontploffing werden de restanten van de meteoroïde over een zeer groot gebied verspreid. Toch zou volgens wetenschappers ongeveer driekwart van het object hoog in de atmosfeer zijn verdampt en het overige kwart verpulverde tot stof en kleine brokstukken. Na de gebeurtenissen ging velen dan ook op zoek naar neergekomen brokstukken van de meteoroïde. Uiteindelijk werden er vrij snel drie plaatsen ontdekt waar brokstukken waren ingeslagen. Twee brokstukken waren neergekomen in de buurt van het Tsjebarkoelmeer en één nabij de stad Zlato-oest op ongeveer tachtig kilometer verder naar het noordwesten. Een van de twee brokstukken die in de buurt van Tsjebarkoel was neergekomen, had een krater van ongeveer zes meter diameter veroorzaakt in het ijs. Daarnaast werden in het ijs van het Tsjebarkoelmeer ook meer dan vijftig brokstukken gevonden die niet groter waren dan 1 centimeter. Na analyses van deze brokstukken door Russische wetenschappers bleken deze overblijfselen zogeheten 'chondrieten' te zijn. Dit is een stenig type meteoriet dat geen sporen van smelten of differentiatie bevat. Van alle meteorieten die op Aarde worden ontdekt, zijn 86% chondrieten. Astronomen hebben sterke vermoedens dat chondrieten zijn gevormd in de beginperiode van het zonnestelsel. In oktober 2013 haalden Russische duikers een brokstuk dat anderhalve meter lang was en ongeveer 600 kilogram woog uit het Tsjebarkoelmeer.

Een gat in het ijs van het Tsjebarkoelmeer dat werd veroorzaakt door de Tsjeljabinsk meteoroïde.

Grote schade en vele gewonden

In de dagen na de ontploffing van de meteoroïde hadden ongeveer 1 400 mensen, waaronder meer dan 300 kinderen, in de regio medische verzorging nodig. Iets meer dan 100 mensen werden opgenomen in een hospitaal waaronder drie zwaargewonden. De meeste verwondingen werden veroorzaakt door rondvliegend glas afkomstig van ruiten die sneuvelden als gevolg van de supersonische knal. Daarnaast hadden ook bijna 200 mensen pijn aan hun ogen als gevolg van de felle lichtflits die deze meteoroïde veroorzaakte. Ook het sportcomplex Traktor, dat de thuisbasis was van Traktor Tsjeljabinsk uit de Kontinental Hockey League (KHL), liep zware schade op. Vrijwel het volledige telefoonnetwerk in de regio werd na de ontploffing onderbroken en ongeveer 600 vierkante meter van een dak van een zinkfabriek was ingestort. Kantoorgebouwen werden meteen na de ontploffing geëvacueerd en de lessen in alle scholen uit de getroffen regio werden stopgezet als gevolg van schade aan de schoolgebouwen. De Russische overheid schakelde die dag ongeveer 20 000 reddingswerkers in die de bevolking uit de regio moesten bijstaan bij de hulpverlening en reddingswerkzaamheden. De gouverneur van de oblast Tsjeljabinsk, Michail Joerevitsj, zette na de ontploffing alles op alles om het warmtedistributienetwerk van de stad operationeel te houden. Dit was nodig aangezien het op dat moment -15° Celsius vroor. Op 5 maart 2013, iets meer dan twee weken na de ontploffing, werd het aantal beschadigde huizen en gebouwen geschat op meer dan 7 200 waaronder 293 hospitalen, 718 scholen, 100 culturele centra en meer dan 40 sportcomplexen. Uiteindelijk zou de schade in de oblast Tsjeljabinsk alleen al geschat worden op minstens 25 miljoen euro.

Is er een verband met een planetoïde?

Op dezelfde dag van de ontploffing van de meteoroïde boven Tsjeljabinsk vloog de planetoïde 2012 DA14 langs de Aarde op een afstand van 27 700 kilometer. Dit was voor sommigen genoeg om te geloven dat er een verband was tussen beiden. Aangezien de baan van de meteoroïde echter afweek van de baan van de dertig meter grote planetoïde 2012 DA14 en er ongeveer zestien uur zat tussen beide gebeurtenissen was er dus helemaal geen verband tussen de twee verschijnselen. Zowel het Europese ruimtevaartagentschap ESA alsook NASA en de Britse Royal Astronomical Society bevestigden dit. Wel geloven sommige wetenschappers dat de Tsjeljabinsk meteoroïde in verband kan worden gebracht met de planetoïde (86039) 1999 NC43. Zo zou de Tsjeljabinsk meteoroïde, voordat deze in de atmosfeer van de Aarde terechtkwam, ongeveer dezelfde baan om de Zon hebben gehad als die van de twee kilometer grote planetoïde. Hierdoor vermoeden sommigen dat de twee objecten wellicht ooit één hemellichaam zijn geweest.