Tijdens een recente vergadering heeft ESO’s belangrijkste bestuursorgaan, de Raad [1], groen licht gegeven voor de bouw, in twee fasen, van de European Extremely Large Telescope (E-ELT). Voor de eerste fase – de constructie van een volledig werkende telescoop en een reeks krachtige instrumenten die over tien jaar hun eerste licht moeten opvangen – is een bedrag van ongeveer een miljard euro beschikbaar gesteld. Het zal geweldige wetenschappelijke ontdekkingen op het gebied van exoplaneten, de stellaire samenstelling van nabije sterrenstelsels en het diepe heelal mogelijk maken.
Het grootste ESO-contract ooit, voor de koepel en de hoofdstructuur van de telescoop, zal in de loop van volgend jaar worden uitgezet. De E-ELT wordt een optische/infraroodtelescoop met een opening van 39 meter die op de Cerro Armazones in de Chileense Atacama-woestijn komt te staan, op twintig kilometer van ESO’s Very Large Telescope op Cerro Paranal. Het wordt het grootste ‘oog op de hemel’ ter wereld. ‘Het besluit van de Raad betekent dat de telescoop nu kan worden gebouwd, en dat groot industrieel constructiewerk voor de E-ELT gefinancierd is en volgens plan kan doorgaan. Er is al veel werk verzet op de top van Armazones in Chili, en de komende paar jaar zullen heel spannend zijn,’ zegt Tim de Zeeuw, directeur-generaal van ESO.
De bouw van de E-ELT is in juni 2012 goedgekeurd door de ESO-Raad, onder voorwaarde dat de contracten, ter grootte van meer dan 2 miljoen euro, pas konden worden toegewezen als de totale kostprijs van de telescoop (1 083 miljoen euro – prijspeil 2012) voor 90 procent was gefinancierd. Een uitzondering werd gemaakt voor het grondwerk op de locatie, dat in juni 2014 op feestelijke wijze is gestart en gestaag vordert. Voorlopig is 10 procent van de totale projectkosten overgeheveld naar een tweede fase. Met de toetreding van Polen tot ESO hebben de huidige financieringstoezeggingen voor de E-ELT nu 90 procent bereikt van de totale kosten van de eerste fase die in een volledig werkende E-ELT zal resulteren. Aanvullende toezeggingen van aanstaand lidstaat Brazilië worden in de komende jaren verwacht. Om te voorkomen dat het project vertraging oploopt, heeft de ESO-Raad besloten dat de eerste fase van de bouw van de 39-meter telescoop nu van start kan gaan. De gedekte werkzaamheden omvatten het contract voor de koepel en hoofdstructuur – het grootste in de geschiedenis van ESO – die eind 2015 zullen worden toegekend, en leiden tot de bouw van een volledig operationele E-ELT.
Tot de telescooponderdelen die nog niet volledig gedekt zijn behoren delen van het adaptieve optische systeem, een deel van het werk aan de instrumenten, de binnenste vijf ringen van de segmenten van de hoofdspiegel (210 spiegelsegmenten) en de reserve-segmenten voor de hoofdspiegel die nodig zijn om de telescoop in de toekomst efficiënter te kunnen gebruiken. De constructie van deze onderdelen, waarvan het uitstel geen gevolgen heeft voor de buitengewone wetenschappelijke prestaties waartoe de telescoop aan het eind van de eerste fase al in staat zal zijn, wordt goedgekeurd zodra aanvullende fondsen beschikbaar komen, waaronder die van aanstaand lidstaat Brazilië.
Verdere informatie is te vinden in deze FAQ en het Messenger-artikel dat meer details geeft. ‘De fondsen die nu zijn toegezegd zullen de bouw faciliteren van een volledig werkende E-ELT, die qua licht-opvangend vermogen en instrumentarium de krachtigste zal zijn van alle extreem grote telescoopprojecten waarvoor op dit moment plannen bestaan. Het maakt een eerste karakterisering van aarde-achtige exoplaneten, het onderzoek van sterpopulaties in nabije sterrenstelsels en ultra-gevoelige waarnemingen van het diepe heelal mogelijk,’ aldus Tim de Zeeuw.
Noten
[1] Voor de beslissing waren tien ja-stemmen nodig. Drie van de veertien stemmen zijn onder voorbehoud van goedkeuring door de overheden van deze drie lidstaten, vóór de volgende vergadering van de Raad.
Meer informatie
ESO is de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie in Europa en de meest productieve sterrenwacht ter wereld. Zij wordt ondersteund door vijftien landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerpen, bouwen en beheren van grote sterrenwachten die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. Ook speelt ESO een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op astronomisch gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen: VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die uitsluitend is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. ESO is ook de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste astronomische project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de 39-meter Europese Extremely Large optical/near-infrared Telescope (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.
