In een teleconferentie met verslaggevers op dinsdag kondigden vertegenwoordigers van NASA, de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) en het internationale Solar Cycle Prediction Panel aan dat de zon haar zonnemaximumperiode heeft bereikt, die het komende jaar zou kunnen aanhouden. De zonnecyclus is een natuurlijke cyclus die de Zon doorloopt tijdens de overgang tussen lage en hoge magnetische activiteit. Ongeveer elke 11 jaar, op het hoogtepunt van de zonnecyclus, draaien de magnetische polen van de zon om, op aarde zou dat zijn alsof de noord- en zuidpool elk decennium van plaats wisselen, en gaat de zon van een rustige naar een actieve en stormachtige staat.
NASA en NOAA volgen zonnevlekken om het verloop van de zonnecyclus, en uiteindelijk de zonneactiviteit, te bepalen en te voorspellen. Zonnevlekken zijn koelere gebieden op de zon die worden veroorzaakt door een concentratie van magnetische veldlijnen. Zonnevlekken zijn de zichtbare component van actieve gebieden, gebieden met intense en complexe magnetische velden op de zon die de bron zijn van zonne-uitbarstingen. “Tijdens het zonnemaximum neemt het aantal zonnevlekken toe en daarmee ook de zonneactiviteit”, zegt Jamie Favors, directeur van het ruimteweerprogramma op het hoofdkantoor van NASA in Washington. “Deze toename in activiteit biedt een opwindende kans om meer te leren over onze dichtstbijzijnde ster - maar veroorzaakt ook echte effecten op aarde en in ons hele zonnestelsel.”
Zonneactiviteit heeft een sterke invloed op omstandigheden in de ruimte die bekend staan als ruimteweer. Dit kan invloed hebben op satellieten en astronauten in de ruimte, maar ook op communicatie- en navigatiesystemen - zoals radio en GPS - en elektriciteitsnetten op aarde. Wanneer de zon het actiefst is, komt ruimteweer vaker voor. Zonneactiviteit heeft de afgelopen maanden geleid tot een verhoogde zichtbaarheid van poollicht en impact op satellieten en infrastructuur. In mei 2024 lanceerde een spervuur van grote zonnevlammen en coronale massa-ejecties (CME's) wolken geladen deeltjes en magnetische velden in de richting van de aarde, waardoor de sterkste geomagnetische storm op aarde in twee decennia ontstond - en mogelijk een van de sterkste aurora's van de afgelopen 500 jaar.
“Deze aankondiging betekent niet dat dit de piek van de zonneactiviteit is die we deze zonnecyclus zullen zien,” zei Elsayed Talaat, directeur van ruimteweeroperaties bij NOAA. “Hoewel de zon het zonnemaximum heeft bereikt, zal de maand waarin de zonneactiviteit op de zon piekt pas over maanden of jaren worden vastgesteld.” Wetenschappers zullen de exacte piek van deze zonnemaximumperiode pas over vele maanden kunnen bepalen, omdat deze pas kan worden vastgesteld nadat ze een consistente afname van de zonneactiviteit na die piek hebben gevolgd. Wetenschappers hebben echter vastgesteld dat de laatste twee jaar op de zon deel uitmaakten van deze actieve fase van de zonnecyclus, vanwege het consistent hoge aantal zonnevlekken in deze periode. Wetenschappers verwachten dat de maximale fase nog ongeveer een jaar zal duren voordat de Zon de dalende fase ingaat, die weer leidt naar het zonneminimum. Sinds 1989 werkt het Solar Cycle Prediction Panel - een internationaal panel van experts gesponsord door NASA en NOAA - samen om een voorspelling te doen voor de volgende zonnecyclus. Astronomen volgen zonnecycli al sinds Galileo in de jaren 1600 voor het eerst zonnevlekken waarnam. Elke zonnecyclus is anders - sommige cycli hebben grotere en kortere pieken en andere hebben kleinere pieken die langer duren.
“Zonnecyclus 25 zonnevlekkenactiviteit heeft de verwachtingen licht overtroffen,” zegt Lisa Upton, medevoorzitter van het Solar Cycle Prediction Panel en hoofdwetenschapper aan het Southwest Research Institute in San Antonio, Texas. “Maar ondanks dat we een paar grote stormen hebben gezien, zijn deze niet groter dan wat we zouden verwachten tijdens de maximale fase van de cyclus.” De krachtigste zonnevlam van de zonnecyclus tot nu toe was een X9.0 op 3 oktober (X-klasse staat voor de meest intense vlammen, terwijl het nummer meer informatie geeft over de sterkte). NOAA verwacht nog meer zonne- en aardmagnetische stormen tijdens de huidige zonnemaximumperiode, waardoor er de komende maanden mogelijkheden zijn om aurora's te zien en mogelijke gevolgen voor technologie. Daarnaast zien wetenschappers, hoewel minder frequent, vaak vrij significante stormen tijdens de dalende fase van de zonnecyclus.
NASA en NOAA bereiden zich voor op de toekomst van ruimteweeronderzoek en -voorspelling. In december 2024 zal NASA's Parker Solar Probe missie de zon zo dicht mogelijk naderen, waarmee het eigen record van het dichtstbijzijnde door mensen gemaakte object bij de zon wordt verbeterd. Dit is de eerste van drie geplande naderingen van Parker op deze afstand, waardoor onderzoekers het ruimteweer direct bij de bron kunnen begrijpen. NASA lanceert het komende jaar verschillende missies die ons zullen helpen het ruimteweer en de invloed ervan op het zonnestelsel beter te begrijpen. Voorspellingen van het ruimteweer zijn cruciaal voor de ondersteuning van de ruimtevaartuigen en astronauten van NASA's Artemis-campagne. Het in kaart brengen van deze ruimteomgeving is een essentieel onderdeel van het begrijpen en beperken van de blootstelling van astronauten aan ruimtestraling.
Bron: NASA
