NASA's James Webb ruimtetelescoop heeft onlangs zijn vizier gericht op de ongewone en raadselachtige planeet Uranus, een ijsreus die op zijn kant draait. Webb legde deze dynamische wereld vast met ringen, manen, stormen en andere atmosferische kenmerken, waaronder een seizoensgebonden poolkap. De afbeelding is een uitbreiding van een tweekleurenversie die eerder dit jaar is uitgebracht, met extra golflengtedekking voor een gedetailleerder beeld.
Met zijn uitmuntende gevoeligheid heeft Webb de zwakke binnenste en buitenste ringen van Uranus vastgelegd, inclusief de ongrijpbare Zeta-ring, de extreem zwakke en diffuse ring die het dichtst bij de planeet ligt. Hij heeft ook veel van de 27 bekende manen van de planeet in beeld gebracht en heeft zelfs enkele kleine manen binnen de ringen gezien in zichtbare golflengten, zoals gezien door Voyager 2 in de jaren 1980, leek Uranus een rustige, stevige blauwe bol. In infrarode golflengten onthult Webb een vreemde en dynamische ijswereld vol spannende atmosferische kenmerken. Een van de opvallendste is de seizoensgebonden noordelijke poolkap van de planeet. Vergeleken met de James Webb opname van eerder dit jaar zijn sommige details van de wolkenmantel op deze nieuwere beelden beter te zien. Dit zijn onder andere de heldere, witte binnenste kap en de donkere strook aan de onderkant van de poolkap, richting de lagere breedtegraden.
Uranus en zijn ringenstelsel gezien door de James Webb ruimtetelescoop - Foto: NASA, ESA, CSA, STScI
Er zijn ook verschillende heldere stormen te zien bij en onder de zuidelijke grens van de poolkap. Het aantal van deze stormen en hoe vaak en waar ze in de atmosfeer van Uranus verschijnen, kan te wijten zijn aan een combinatie van seizoensgebonden en meteorologische effecten. De poolkap lijkt prominenter te worden wanneer de pool van de planeet naar de zon begint te wijzen, wanneer de zonnewende nadert en er meer zonlicht is. Uranus bereikt zijn volgende zonnewende in 2028 en astronomen zijn benieuwd naar mogelijke veranderingen in de structuur van deze kenmerken. Webb zal helpen bij het ontrafelen van de seizoensgebonden en meteorologische effecten die de stormen van Uranus beïnvloeden, wat van cruciaal belang is om astronomen te helpen de complexe atmosfeer van de planeet te begrijpen.
Omdat Uranus op zijn kant draait met een hoek van ongeveer 98 graden, heeft het de meest extreme seizoenen in het zonnestelsel. Bijna een kwart van elk Uraans jaar schijnt de zon over één pool, waardoor de andere helft van de planeet in een donkere, 21 jaar durende winter wordt ondergedompeld. Dankzij de ongeëvenaarde infraroodresolutie en gevoeligheid van Webb zien astronomen Uranus en zijn unieke kenmerken nu met een baanbrekende nieuwe helderheid. Deze details, vooral van de dichtbij gelegen Zeta-ring, zijn van onschatbare waarde voor het plannen van toekomstige missies naar Uranus. Uranus kan ook dienen als proxy voor het bestuderen van de bijna 2.000 exoplaneten van vergelijkbare grootte die de afgelopen decennia zijn ontdekt. Deze "exoplaneet in onze achtertuin" kan astronomen helpen te begrijpen hoe planeten van deze grootte werken, hoe hun meteorologie is en hoe ze gevormd zijn. Dit kan ons weer helpen om ons eigen zonnestelsel als geheel te begrijpen door het in een grotere context te plaatsen.
De James Webb ruimtetelescoop is 's werelds belangrijkste observatorium voor ruimtewetenschap. Webb lost mysteries op in ons zonnestelsel, kijkt verder naar verre werelden rond andere sterren en onderzoekt de mysterieuze structuren en oorsprong van ons universum en onze plaats daarin. Webb is een internationaal programma dat wordt geleid door NASA met zijn partners ESA (European Space Agency) en het Canadese ruimteagentschap.
Over Uranus
Uranus, de zevende planeet vanaf de zon en de op twee na grootste diameter in ons zonnestelsel, is erg koud en winderig. De ijsreus wordt omringd door 13 vage ringen en 27 kleine manen en draait onder een hoek van bijna 90 graden ten opzichte van zijn baanvlak. Door deze unieke hoek lijkt Uranus zijwaarts te draaien en draait hij als een rollende bal om de zon. Uranus, de eerste planeet die met behulp van een telescoop werd gevonden, werd in 1781 ontdekt door astronoom William Herschel, hoewel hij aanvankelijk dacht dat het om een komeet of een ster ging. Pas twee jaar later werd het object universeel geaccepteerd als een nieuwe planeet, mede door waarnemingen van de astronoom Johann Elert Bode. Met een straal van 25.362 kilometer is Uranus 4 keer zo groot als de aarde. Als de aarde zo groot was als een stuiver, zou Uranus ongeveer zo groot zijn als een softbal. Vanaf een gemiddelde afstand van 2,9 miljard kilometer is Uranus 19,8 astronomische eenheden verwijderd van de zon. Eén astronomische eenheid (afgekort als AE) is de afstand van de zon tot de aarde. Vanaf deze afstand doet zonlicht er 2 uur en 40 minuten over om van de zon naar Uranus te reizen.
Bron: NASA
