Rusland heeft een zeer rijke geschiedenis op vlak van ruimtevaart en rakettechnologie. Toch kent het land ook een bijzonder tragische gebeurtenis in zijn ruimtevaartgeschiedenis die lange tijd werd stil gehouden. Zo kwamen op 18 maart 1980 maar liefst 48 mensen op het leven en raakten vele tientallen gewond tijdens de voorbereidingen van de lancering van een Vostok-2M raket op de Plesetsk lanceerbasis in het noordwesten van Rusland. Voor het Westen werd deze ramp vele jaren stil gehouden.
In maart 1980 had normaal vanop de Plesetsk lanceerbasis in Rusland een Vostok-2M raket moeten gelanceerd worden vanop het lanceercomplex 43 (Site 43). De Vostok-2M raket werd ontworpen door de Sovjet-Unie als aangepaste versie van de R-7 raket en werd in augustus 1964 voor het eerst gelanceerd waarna deze vooral gebruikt werd voor het lanceren van militaire satellieten. Deze raket moest in maart 1980 een Tselina-D militaire satelliet in de ruimte brengen die vanuit een baan om de aarde radiosignalen op aarde moest onderscheppen in het kader van spionage. Op 17 maart 1980 werd de tweetraps raket overgebracht naar het lanceerplatform waarna verschillende tests werden uitgevoerd alvorens de raket werd voorzien van brandstof. Uiteindelijk begon men op 18 maart 1980, enkele uren voor de lancering, met de Vostok-2M raket te voorzien van brandstof maar toen deze werkzaamheden ten einde liepen, vond er zich een enorme explosie plaats op het lanceercomplex. Aangezien er op dat moment nog heel veel technici aan het werk waren op het lanceercomplex kwamen 44 mensen bij deze explosie meteen om het leven en stierven later nog eens 4 andere werknemers. Bijna 90 mensen raakten ook gewond en liepen ernstige brandwonden en schade aan de longen op. De 300 ton brandstof die aanwezig was en uiteindelijk tot ontploffing kwam, vernielde het volledige lanceercomplex en bracht schade toe aan de omliggende omgeving. Het lanceercomplex werd na deze ramp gedurende verschillende jaren lang niet meer gebruikt.
Onderzoek en doofpot
Meteen na deze ramp werd de Russische autoriteiten een officieel onderzoek gestart naar de oorzaak van dit incident. Het merendeel van de werknemers en technici die deze explosie hadden overleefd, verklaarden dat een eerste explosie afkomstig was van het Block E rakettrap van de raket waarna nog enkele andere explosies plaatsvonden. Uit dit onderzoek kwam al snel de conclusie dat de aanwezige technici die waren omgekomen verantwoordelijk waren voor dit incident aangezien ze niet correct hadden omgesprongen met zeer ontvlambare materialen. Toen in juli 1981 een soortgelijke explosie op het nippertje kon worden vermeden, ontdekte men dat een fout in het ontwerp van brandstoffilters wellicht de oorzaak was van de explosie met de Vostok-2M raket. Doordat de Plesetsk lanceerbasis in Rusland in de jaren '70 en '80 een goed bewaard geheim was en het Westen hier geen weet van had, werd dit incident vele jaren lang stil gehouden. Het Russische dagblad Pravda rapporteerde zelfs dat de lancering een succes was en vermelde over de explosie en de slachtoffers geen woord. Uiteindelijk duurde het tot 1989 eer het Westen weet zou krijgen van deze tragische gebeurtenis.
Een Vostok-2M raket - Photo: SciencePhotoLibrary
