Aardscheerders, ook wel 'Near Earth Objects' (NEO) genoemd in het Engels, zijn planetoïden met een zodanige baan om de Zon dat ze de baan van de Aarde kruisen. Hierdoor kunnen deze planetoïden zeer dicht in de buurt van de Aarde komen of kunnen deze met onze planeet botsen.
Drie groepen
De studie en detectie van aardscheerders is zeer belangrijk aangezien deze hemellichamen een potentieel gevaar kunnen vormen voor de Aarde en de mensheid. Ondanks het feit dat er dagelijks kleine stofdeeltjes en stukjes gruis, die we beter kennen als 'vallende sterren', inslaan op de Aarde is de kans op een botsing met een aardscheerder echter heel klein. Deze potentieel gevaarlijke planetoïden worden door sterrenkundigen verdeeld in drie groepen op basis van hun baan om de Zon. Zo is de 'Aten-groep' het kleinst in aantal en bevindt hun baan zich bijna volledig binnen de baan van de Aarde. Voorbeeld hiervan is de planetoïde 99942 Apophis. De tweede groep is de 'Apollo-groep'. Deze groep doorkruist de baan van de Aarde. De derde groep, de 'Amor-groep' bevindt zich tussen de banen van de Aarde en de planeet Mars. Een voorbeeld van deze groep is de bekende planetoïde Eros die in 2001 bezocht werd door het Amerikaanse ruimtetuig NEAR Shoemaker. Doordat planetoïden uit de Aten- en Apollo-groep de baan van de Aarde kruisen, vormen zij het grootste 'gevaar'. Ondanks het feit dat planetoïden uit de Amor-groep de baan de Aarde niet kruist, kan hun baan wel gewijzigd worden door invloeden van andere hemellichamen waardoor zij voeg of laat de baan van de Aarde toch kunnen kruisen.
Potentieel schadelijke aardscheerders
Wanneer een planetoïde een diameter heeft die groter is dan 100 meter en deze op een afstand van 7 500 00 kilometer of minder langs de Aarde vliegt, wordt dit object officieel omschreven als een 'Potentially Hazardous Object' (PHO). Dergelijke planetoïden kunnen op Aarde regionale schade aanrichten en zouden éénmaal om de 10 000 jaar voorkomen. Volgens de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA zouden er alles samen ongeveer 5 000 PHO-objecten bestaan met een diameter van 100 meter of groter. Een mooi voorbeld van een PHO is de planetoïde 4179 Toutatis die behoort tot de Apollo-groep en 4,6 op 2,4 kilometer groot is. Op 29 september 2004 passeerde Toutatis de Aarde op een afstand van 1 500 000 kilometer. Dit is vier keer de afstand Aarde-Maan. Deze planetoïde kon toen bij goede omstandigheden met een 10 centimeter telescoop worden waargenomen. Dankzij uitgebreide observaties van deze aardscheerder weten we dat deze in het jaar 2562 op een afstand van ongeveer 400 000 kilometer langs de Aarde zal vliegen.
Kometen
Onder de aardscheerders bestaan er volgens astronomen ook zogeheten 'Near Earth Comets'. Om als komeet bestempeld te worden als 'aardscheerder' moet deze op een afstand van 15 000 000 kilometer of dichter langs de Aarde vliegen. Officieel werd er nog nooit een dergelijke komeet ontdekt maar wetenschappers vermoeden dat het object dat de Toengoeska-explosie heeft veroorzaakt in 1908 een restant was van de komeet Encke. Het is niet uitzonderlijk dat kometen uit elkaar vallen wanneer zij rond de Zon vliegen waardoor het mogelijk is dat de restanten van deze kometen in het verleden zijn ingeslaan op Aarde. In tegenstelling tot planetoïden zijn Near Earth Comets afkomstig uit de Kuipergordel dat zich voorbij de baan van de planeet Neptunus bevindt.
De zoektocht naar aardscheerders
De uitgebreide zoektocht naar aardscheerders kwam er ondermeer door de inspanningen van de astronomen Eugene Shoemaker en Tom Gehrels. Vandaag de dag bestaan er enkele automatische zoekprogramma's waarvan het Lincoln Near-Earth Asteroid Research (LINEAR) van het Amerikaanse MIT en NASA's Near Earth Asteroid Tracking (NEAT) de bekendste zijn. Dankzij deze twee zoekprogramma's ontdekte men al meer dan 44 000 planetoïden (september 2013) waarvan de meeste geen aardscheerders zijn. Eenmaal een object is ontdekt door het LINEAR of NEAT systeem spelen amateur-astronomen vaak een belangrijke rol aangezien zij met hun eigen instrumenten zogeheten 'follow-up' waarnemingen verrichten. Hierdoor krijgt men een beter beeld over de baan van deze planetoïden. Een bekend project waaraan amateur-astronomen meewerken in de zoektocht naar planetoïden en aardscheerders is Spacewatch dat werd opgericht door de Nederlands/Amerikaanse astronoom Tom Gehrels. De Spacewatch telescoop op het Kitt Peak National Observatory in de Amerikaanse staat Arizona maakt elke nacht honderden opnamen van de sterrenhemel waarna amateurs de opnamen inspecteren op de aanwezigheid van aardscheerders. Onderzoeksprojecten als LINEAR en NEAT maken minstens drie opnamen van een stukje aan de hemel per nacht met telkens een tussenpauze van ongeveer een half uur. Wanneer men op een opname een klein spoor aantreft, worden ook de andere opnamen van hetzelfde stukje hemel bekeken. Indien het spoor opnieuw opduikt, krijgt het object een voorlopige code waarna deze gegevens worden doorgegeven aan de NEO Confirmation Page (NEOCP) van het Minor Planet Center (MPC) van de Internationale Astronomische Unie (IAU). Hierna volgen de zogeheten 'follow-up' observaties waaruit men meer kan leren over de positie en de baan van het object. Op basis van deze gegevens zal het object wel of niet officieel worden gecatalogiseerd door het Minor Planet Center. Na publicatie van een ontdekking en gegevens over de positie en de baan van het object zal worden onderzocht of dit in de toekomst een gevaar kan vormen voor de Aarde. Wanneer een planetoïde of aardscheerder uiteindelijk langs de Aarde vliegt, zal deze uit zijn baan worden getrokke waardoor het zeer moeilijk wordt voor astronomen om te voorspellen wanneer dit object opnieuw langs de Aarde zal scheren.
Hoeveel?
In februari 2013 werden alles samen al 9 683 aardscheerders of Near Earth Objects ontdekt. Hiervan waren 93 aardscheeders kometen. Van de 9 590 planetoïden die aardscheerders zijn, behoren 751 tot de Aten-groep, 3 613 tot de Amor-groep en 5 214 tot de Apollo-groep. Van de 9 683 gekende aardscheerders worden 1 360 objecten omschreven als Potentially Hazardous Object. In juni 2013 werd uiteindelijk de kaap overschreden van 10 000 gekende aardscheerders.
Recente opmerkelijke aardscheerders
- 23 maart 1989: De 300 meter grote planetoïde 4581 Asclepius vliegt op een afstand van 700 000 kilometer langs de Aarde. Op het moment van zijn dichtste passage bevond de Aarde zich zes uur eerder ook. Indien deze planetöïde was ingeslaan op de Aarde had dit een explosie veroorzaakt die twaalf maal krachtiger was dan de zwaarste kernbom.
- 31 maart 2004: De nog geen tien meter grote planetoïde 2004 FU164 scheert op een afstand van ongeveer 6 500 kilometer langs de Aarde. Door zijn kleine omvang werd dit object maar enkele uren voor zijn dichtste passage ontdekt.
- 2 maart 2009: De 35 meter grote planetoïde 2009 DD45 vliegt op een afstand van 72 000 kilometer van de Aarde.
- 8 november 2011: De 400 meter grote planetoïde 2005 YU55 vloog op een afstand van ongeveer 324 600 kilometer langs de Aarde.
- 15 februari 2013: De 50 meter grote planetoïde 2012 DA14 vloog op een afstand van 27 200 kilometer van de Aarde. Geostationaire satellieten bevinden zich op een afstand van 36 000 kilometer van de Aarde.
