Uranus

De planeet Uranus is vanaf de zon gezien de zevende planeet in ons zonnestelsel en is tevens ook de derde grootste planeet. Uranus werd in 1781 toevallig ontdekt door de Engelse astronoom William Herschell die in het begin dacht dat hij een komeet ontdekt had maar na grondig onderzoek bleek het om een planeet te gaan en Herschell noemde deze planeet Georgium Sidus naar de Engelse koning George III.

De naam Uranus werd uiteindelijk in 1850 genomen als definitieve naam voor dit hemelobject omdat alle andere planeten uit ons zonnestelsel eveneens namen hebben die afkomstig zijn uit de mythologie. Tijdens de eerste waarnemingen van Uranus kwamen astronomen tot de vaststelling dat deze planeet 'knipperde' waaruit men later zou afleiden dat deze planeet, net als Saturnus, over een smal ringstelsel beschikt (11 smalle ringen). Uranus heeft een diameter van 51 118 kilometer en draait één maal om de 84 jaar om de zon. In iets meer dan 17 uur draait deze planeet om haar as en de gemiddelde afstand tot de zon bedraagt ongeveer 2 870 miljoen kilometer.

Het meest opvallende kenmerk aan Uranus is zijn gekantelde positie. Alle planeten draaien rond hun as in de buurt van eclipticavlak maar de draaias van de planeet Uranus is 98° gekanteld ten opzichte van het eclipticavlak en een botsing in het verleden met een ander hemelobject zou deze gekantelde positie kunnen verklaren. Deze "rare" positie heeft zeer grote invloeden op de seizoenen van de planeet, op de polen duren de zomers en winters tientallen jaren en er bevindt zich een zeer langzame licht-donker cyclus op de planeet. Tijdens het begin van een 'Uranus jaar' is de noordpool pal naar de zon gericht en 21 jaar later zal de evenaar van Uranus naar de zon gericht zijn. Nog eens 21 jaar later zal de zuidpool van de Uranus naar de zon gericht zijn maar deze termen kan men eigenlijk niet gebruiken want officieel weet men nog steeds niet wat de noord en zuidpool van Uranus is. Indien deze planeet ooit in botsing kwam met een ander groot hemelobject zou dit ook een logische verklaring zijn voor het aantal manen die Uranus bezit. vandaag de dag zijn er 15 maantjes gekend rondom Uranus en zij werden niet genoemd, zoals bij alle andere objecten uit ons zonnestelsel, naar mythologische figuren maar kregen namen die afkomstig waren uit de werken Shakespeare en Pope. Deze 15 maantjes kunnen onderverdeeld worden in twee groepen, 10 kleine en donkere maantjes en vijf grote manen. Herschell ontdekte in 1787 de twee manen Titania en Oberon maar de meeste maantjes werden ontdekt door de Voyager 2 ruimtesonde die nog steeds het enigste ruimtetuig is die Uranus ooit een bezoek bracht.

De twee Uranus manan Umbriel en Ariel - Foto's: NASA

Uranus is net als Jupiter, Saturnus en Neptunus een gasplaneet en de kern van Uranus bestaat voor het grootste deel nikkelijzer en silicaten. Rondom deze kern bevindt zich vermoedelijk een mantel van water en methaan en aan de buitenkant van deze planeet bevindt zich een laag van vloeibare waterstof en helium. De atmosfeer van Uranus bestaat voor 82,5% uit waterstof, 15,2% helium en 2,3% methaan. Het is dankzij deze hoge concentratie methaan in de atmosfeer dat Uranus een blauw, cyaan achtige kleur heeft. Uranus heeft ook wolkenbanden in zijn atmosfeer en deze bewegen zich zeer snel voort en zijn enkel maar zichtbaar dankzij speciale beeldtechnieken. Het magnetisch veld van Uranus is al even vreemd als de planeet zelf, het magnetisch veld wordt niet opgewekt in de kern van de planeet (zoals bij andere planeten het geval is) maar wordt opgewekt ergens halverwege het oppervlak en daarbovenop komt nog eens het feit dat dit magnetisch veld een hoek maakt van 60° ten opzichte van de omwentelingsas van de planeet. Een magnetisch veld van een planeet kan enkel opgewekt worden indien de kern van deze planeet bestaat uit een geleidende vloeistof, op aarde is dit een gesmolten ijzerkern en op Jupiter vloeibare waterstof maar Uranus heeft een kern dat bestaat uit een vast niet geleidend gesteente dus kan het magnetische veld hier niet in worden opgewekt. De echte locatie van het opwekken van het magnetische veld is nog steeds onduidelijk, maar men vermoed dat er zich boven de mantel van de planeet een vloeibare laag bevindt die verantwoordelijk zou zijn voor dit magnetische veld.

De twee Uranus maantjes Oberon en Miranda - Foto: NASA

Op Uranus komen windsnelheden voor van 100 meter per seconde en deze winden draaien in tegengestelde richting ten opzichte van de draairichting van de planeet. In de gebieden op de planeet die zich verder van de evenaar bevinden waait de wind dan terug in een andere richting en kunnen deze snelheden bereiken tot 160 meter per seconde. Toen de Voyager 2 Uranus een bezoek bracht in 1986 was de zuidpool van deze planeet naar de zon gericht en mat de ruimtesonde temperaturen tot -215°C maar opnieuw bleek iets vreemds aan de hand te zijn met deze planeet want deze temperatuur kwam vrijwel over de gehele planeet voor.

Opname gemaakt van Uranus door een infrarood camera aan boord van de Hubble Space Telescope.

Deze planeet is enkel onder zeer goede omstandigheden waar te nemen met het blote oog en enkel als de planeet in oppositie staat maar met een kleine telescoop ziet men toch al een klein groen schijfje. Uranus is een gasreus waar we nog steeds niet alles over weten maar dankzij het bezoek van de Amerikaanse ruimtesonde Voyager 2 hebben astronomen al veel geleerd over deze bizarre mysterieuze gekantelde wereld.